Rubrieken en Artikelen

Toen Miles Davis in 1960 uitkwam met de eerste jazzversie van het Concierto de Aranjuez schrok men zich een hoedje in het Rodrigo-kamp. Het fraaie concert was net bezig een vaste plaats in het repertoire te verwerven, en nu dreigden een stelletje negers roet in het eten te gooien. Populaire aftreksels konden het origineel alleen maar in de weg zitten, zo vreesde men. Davis kreeg een proces aan zijn broek en de Rodrigootjes voelden zich een tijd lang heel erg naar door alle commotie.

Dit alles kunnen wij lezen in het (overigens weinig spannende) boek Hand In Hand With Joaquin Rodrigo van zijn eega, Victoria Kamhi (1905-1997), een pianiste van Turkse afkomst die hij in zijn Parijse tijd had leren kennen, en met wie hij tot het eind van haar dagen – hij overleefde haar twee jaar – samen zou zijn.

Maar, zo lezen wij, het werd allemaal nog erger: in “Parijse nachtclubs” begon “men” een vocale versie van Aranjuez ten gehore te brengen, onder de titel “Aranjuez, mon amour”. En weer werden de Rodrigo’s niet goed.

Ditmaal terecht, als u het mij vraagt. Het ging hier niet om superieur werk van grootheden als Miles Davis en Gil Evans, maar om kitsch van types als Nana Mouskouri, Richard Anthony, en (later) Jose Carreras, Sarah Brightman en Andrea Bocelli. Hun Aranjuez-versies bestaan uit diverse herhalingen van het beroemde hoofdthema in mineur, afgewisseld met hetzelfde thema in majeur, afgewisseld met instrumentale tussenspelen van hetzelfde materiaal. Een stuk muziek zonder ontwikkeling derhalve, steevast voorzien van een vals-sentimentele uitvoering.

Het echte Aranjuez heeft nog wel iets meer te bieden. Begrijpelijk dat Rodrigo dan maar besloot een eigen liedversie te maken. “We houden de copyrights in huis, Victoria, jij schrijft de tekst”. “OK Joaquin, we zullen ze leren, we noemen het Aranjuez ma pensée”. Gniffelend togen ze aan het werk. Hun superieure versie zou in één klap een einde maken aan het kitscherige gekwakkel.

Maar u weet, Rodrigo was blind. En misschien was Victoria, 83 inmiddels, even niet op haar qui vive. Hoe dan ook, toen het manuscript van hun noeste arbeid naar de drukker moest worden verzonden deed men per ongeluk de eerste schets in de envelop.

Datgene waar het om draaide, melodie en tekst, stond er goed op, dat wel. Victoria had een meesterwerkje afgeleverd, een sfeerimpressie van een avond in de paleistuinen, vervlochten met beelden van koningen en hovelingen uit vervlogen tijden en ook nog eens treurnis om een verloren liefde. De ontelbare melismen van de oorspronkelijke melodie had zij omhuld met goedlopende zinnen. In het Frans uiteraard, voor de nachtclubs, weet u wel.

De nieuwgekozen vorm was ook duidelijk, ook andere melodieën waren nu geïncorporeerd evenals de eerste cadens uit het Concierto. Daarbij had de componist de maatindeling wat moeten aanpassen. Dat hij het geheel toch krampachtig had willen indelen in structuren van 8 maten was al niet overal overtuigend.

Maar de gitaarpartij…

In de eerste maten zag je wat Rodrigo voor ogen had gestaan: een ‘klein Aranjuez’, niet met de grote zesstemmige gitaaraccoorden van het Concierto, maar een autonome versie, met versimpelde harmonieën.

Verderop wordt het een rommeltje: hier en daar zie je een accoord, op veel plekken staat enkel een basnoot. Waar de gitaar een melodie speelt is er niet of nauwelijks adequate ondersteuning, en sommige accoorden kloppen eenvoudigweg niet.

Bij de drukker vermoedde men niets, men had wel gekkere dingen van de oude baas gezien. En men drukte braaf 50.000 exemplaren, voor “Edicion Joaquin Rodrigo”, want de auteurs wilden alle revenuen van het zo commercieel geachte werkje zelf opstrijken, en terecht.

Toen Nana nog een lekker ding was

En zo kon het gebeuren dat helemaal niemand het stuk ging spelen. Dat er een merkwaardige stilte rond het stuk optrad. En dat de Mouskouri’s gewoon doorgingen met hun gevierde versies, op hun beurt weer gerecyled door Bocelli’s en Carreri. Ik ken slechts één gitaaruitvoering, van Agustin M., iemand die alles speelt wat los en vast zit, inclusief drukfouten.

Een buitenkansje dus voor iedereen die op zoek is naar een braak liggend stukje music for the millions, en daarbij Rodrigo’s sudoku verder wil oplossen…

U begrijpt ’t, Karin en Paul doen ‘m.

Aranjuez